در کروماتوگرافی گازی، دتکتور به عنوان قسمتی از ستون کروماتوگرافی برای تشخیص و شناسایی ترکیبات مختلف استفاده می‌شود. انواع دتکتورهای کروماتوگرافی گازی عبارتند از:
۱. دتکتور فلزی( FID ) :
این دتکتورها بر اساس تغییرات الکتریکی که در فلزات به وجود می‌آید، ترکیبات را تشخیص می‌دهند. به عنوان مثال، دتکتور فعل و جوشی (FID) که برای تشخیص ترکیبات آلی استفاده می‌شود، از این نوع دتکتورها است.
تکتور FID یا Flame Ionization Detector یکی از مهم‌ترین دتکتورهای استفاده شده در کروماتوگرافی گازی است. این دتکتور برای تشخیص ترکیبات آلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این دتکتور، نمونه گازی که از ستون کروماتوگرافی عبور می‌کند، با یک شعله هیدروژن احتراق می‌شود. در این فرایند، یون‌هایی به وجود می‌آیند که به دلیل وجود الکترودهای مثبت و منفی در دتکتور، جذب می‌شوند و جریان الکتریکی ایجاد می‌کنند. این جریان الکتریکی با توجه به تعداد یون‌های تولید شده، به عنوان یک سیگنال خروجی از دتکتور استفاده می‌شود. دتکتور FID برای تشخیص ترکیبات آلی با غلظت بالا بسیار حساس است و به عنوان یکی از دتکتورهای استاندارد در کروماتوگرافی گازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دتکتور FID تنها در کروماتوگرافی گازی استفاده نمی‌شود. این دتکتور در برخی دستگاه‌های آنالیزی دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در دستگاه‌های آنالیزی برای تشخیص ترکیبات آلی در نمونه‌های غذایی، دتکتور FID مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، این دتکتور در برخی دستگاه‌های آنالیزی برای تشخیص ترکیبات آلی در نمونه‌های زیستی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲. دتکتور حرارتی ( TCD ) :
این دتکتورها بر اساس تغییرات دمایی که در نتیجه جذب تشعشعات الکترومغناطیسی به وجود می‌آید، ترکیبات را تشخیص می‌دهند. به عنوان مثال، دتکتور حرارتی (TCD) که برای تشخیص ترکیبات غیرآلی استفاده می‌شود، از این نوع دتکتورها است.
دتکتور TCD یا Thermal Conductivity Detector یکی از دتکتورهای استفاده شده در کروماتوگرافی گازی است. این دتکتور برای تشخیص ترکیبات غیرآلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این دتکتور، نمونه گازی که از ستون کروماتوگرافی عبور می‌کند، با یک گرماچکان ترموستات شده و به دو مسیر مختلف هدایت می‌شود. یکی از مسیرها خالی از هرگونه گاز است و دیگری حاوی گازی است که قابلیت هدایت حرارتی دارد. در این فرایند، تغییرات هدایت حرارتی در دو مسیر مختلف اندازه‌گیری می‌شود و با توجه به تفاوت هدایت حرارتی در دو مسیر، به عنوان یک سیگنال خروجی از دتکتور استفاده می‌شود. دتکتور TCD برای تشخیص ترکیبات غیرآلی با غلظت بالا بسیار حساس است و به عنوان یکی از دتکتورهای استاندارد در کروماتوگرافی گازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3. دتکتور جذب UV:
این دتکتورها بر اساس جذب تشعشعات فرابنفش به وجود می‌آیند و ترکیبات را تشخیص می‌دهند. به عنوان مثال، دتکتور UV (UV-DAD) که برای تشخیص ترکیبات آلی و غیرآلی استفاده می‌شود، از این نوع دتکتورها است.
دتکتور UV یا دتکتور فرابنفش-مرئی یکی از انواع دتکتورهای حسگر نوری است که برای تشخیص ترکیبات آلی و غیرآلی با خاصیت جذب نور در محدوده طول موج UV-Vis مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دتکتور در دو نوع کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی مایع (HPLC) استفاده می‌شود. در کروماتوگرافی گازی، نمونه گازی که از ستون کروماتوگرافی عبور می‌کند، با یک منبع نوری به ویژگی جذب نوری خود تحریک می‌شود. سپس، نور جذب شده توسط نمونه با یک دتکتور UV-Vis اندازه‌گیری می‌شود و به عنوان یک سیگنال خروجی از دتکتور استفاده می‌شود. در کروماتوگرافی مایع، نمونه مایعی که از ستون کروماتوگرافی عبور می‌کند، با یک منبع نوری به ویژگی جذب نوری خود تحریک می‌شود. سپس، نور جذب شده توسط نمونه با یک دتکتور UV-Vis اندازه‌گیری می‌شود و به عنوان یک سیگنال خروجی از دتکتور استفاده می‌شود. دتکتور UV-Vis به عنوان یکی از دتکتورهای استاندارد در کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی مایع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۵. دتکتور جذب نفوذی ( NPD ):
این دتکتورها بر اساس جذب گازهایی که در نتیجه ترکیبات به وجود می‌آیند، ترکیبات را تشخیص می‌دهند. به عنوان مثال، دتکتور جذب نفوذی (NPD) که برای تشخیص ترکیبات آلی و غیرآلی استفاده می‌شود، از این نوع دتکتورها است.
دتکتور NPD یا Nitrogen-Phosphorus Detector یکی از دتکتورهای استفاده شده در کروماتوگرافی گازی است. این دتکتور برای تشخیص ترکیبات آلی با حاوی نیتروژن و فسفر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این دتکتور، نمونه گازی که از ستون کروماتوگرافی عبور می‌کند، با یک منبع نوری به ویژگی جذب نوری خود تحریک می‌شود. سپس، نمونه با یک سری گازهای حامل و یک سری گازهای حساس سوخته مخلوط می‌شود. در این فرایند، ترکیبات حاوی نیتروژن و فسفر با گازهای حساس سوخته واکنش می‌دهند و یون‌هایی به وجود می‌آیند که به دلیل وجود الکترودهای مثبت و منفی در دتکتور، جذب می‌شوند و جریان الکتریکی ایجاد می‌کنند. این جریان الکتریکی با توجه به تعداد یون‌های تولید شده، به عنوان یک سیگنال خروجی از دتکتور استفاده می‌شود. دتکتور NPD به عنوان یکی از دتکتورهای استاندارد در کروماتوگرافی گازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
