آزمایش MPN یا “Most Probable Number” روشی برای تخمین تعداد باکتری های موجود در یک نمونه آب یا خاک است.
این روش بر اساس تخمیر لاکتوز توسط باکتری ها و ایجاد گاز در محیط کشت است.
مراحل انجام آزمایش MPN:
تهیه نمونه: نمونه آب یا خاک به طور تصادفی از محل مورد نظر جمع آوری می شود.
رقت سازی: نمونه به طور سریالی رقیق می شود تا تعداد باکتری ها در هر لوله آزمایش به طور قابل قبولی کم شود.
کشت: لوله های آزمایش حاوی محیط کشت و رقت های مختلف نمونه به انکوباتور منتقل می شوند.
مشاهده: بعد از گذشت 24 تا 48 ساعت، لوله های آزمایش از نظر وجود گاز بررسی می شوند.
محاسبه: با استفاده از جداول MPN، تعداد باکتری ها در هر میلی لیتر نمونه آب یا خاک محاسبه می شود.
راهکارهای کشت میکروارگانیسم ها و کنترل محیط کشت
مزایای آزمایش MPN:
این روش نسبت به روش های سنتی شمارش باکتری مانند روش پلیت شمارش، حساسیت و دقت بیشتری دارد.
این روش برای نمونه های باکتریایی که به طور ضعیف رشد می کنند مناسب است.
همچنین برای نمونه هایی که حاوی تعداد زیادی باکتری هستند مناسب است.
قابلیت استفاده برای انواع مختلف باکتری ها: از آزمایش MPN می توان برای شمارش انواع مختلف باکتری ها استفاده کرد.
حساسیت بالا: این روش حساسیت بالایی در تشخیص وجود باکتری ها دارد.
قابلیت استفاده برای نمونه های مختلف: از آزمایش MPN می توان برای نمونه های مختلف آب، خاک، مواد غذایی و … استفاده کرد.
کلنی کانتر تایوانی
معایب آزمایش MPN:
این روش نسبت به روش های سنتی شمارش باکتری زمان بر تر است.
به تجهیزات و مواد آزمایشگاهی بیشتری نیاز دارد.
این روش نیاز به مهارت و تجربه بیشتری دارد.
خطای انسانی: احتمال خطای انسانی در مراحل مختلف آزمایش MPN وجود دارد.
هزینه: انجام آزمایش MPN به دلیل نیاز به تجهیزات و مواد آزمایشگاهی، پرهزینه است.
زمان: انجام آزمایش MPN زمان بر است.
آزمایش گلوتن در آرد
کاربردهای آزمایش MPN:
کنترل کیفیت آب: برای ارزیابی کیفیت آب آشامیدنی و فاضلاب از نظر وجود باکتری های coliform و سایر باکتری های شاخص استفاده می شود.
کنترل کیفیت مواد غذایی: برای ارزیابی کیفیت مواد غذایی از نظر وجود باکتری های بیماری زا استفاده می شود.
تشخیص بیماری های عفونی: برای تشخیص بیماری های عفونی مانند عفونت های ادراری و گوارشی استفاده می شود.
مطالعات میکروب شناسی: برای مطالعه تنوع و جمعیت باکتری ها در محیط های مختلف استفاده می شود.
موارد قابل توجه در انجام آزمایش MPN:
انتخاب محیط کشت مناسب: نوع محیط کشت به نوع باکتری مورد نظر برای شمارش بستگی دارد. برای مثال، برای شمارش کلیفرم ها از محیط کشت EMB و برای شمارش اشرشیاکلی از محیط کشت MacConkey استفاده می شود.
کنترل کیفیت: در آزمایش MPN، کنترل کیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است. برای این منظور، از لوله های آزمایش شاهد مثبت و منفی استفاده می شود. لوله شاهد مثبت باید حاوی باکتری مورد نظر باشد و لوله شاهد منفی باید عاری از هرگونه باکتری باشد.
تفسیر نتایج: تفسیر نتایج آزمایش MPN به تجربه و مهارت نیاز دارد. وجود گاز در لوله های آزمایش نشان دهنده وجود باکتری در آن لوله است. با استفاده از جداول MPN، تعداد باکتری ها در هر میلی لیتر نمونه آب یا خاک محاسبه می شود.
مثال:
فرض کنید که در آزمایش MPN برای شمارش کلیفرم ها، از 5 لوله آزمایش برای هر رقت استفاده شده است. نتایج آزمایش به شرح زیر است:
رقت 1/10: 3 لوله مثبت و 2 لوله منفی
1/100: 2 لوله مثبت و 3 لوله منفی
رقت 1/1000: 1 لوله مثبت و 4 لوله منفی
رقت 1/10000: 0 لوله مثبت و 5 لوله منفی
با استفاده از جداول MPN، تعداد کلیفرم ها در هر میلی لیتر نمونه آب یا خاک 430 تخمین زده می شود.
کاربردهای دیگر آزمایش MPN:
بررسی اثربخشی ضدعفونی کننده ها: برای بررسی اثربخشی ضدعفونی کننده ها بر روی باکتری ها از آزمایش MPN استفاده می شود.
مطالعات زیست محیطی: برای مطالعه تنوع و جمعیت باکتری ها در محیط های مختلف از آزمایش MPN استفاده می شود.
چالش های پیش روی آزمایش MPN:
خطای انسانی: احتمال خطای انسانی در مراحل مختلف آزمایش MPN وجود دارد.
هزینه: انجام آزمایش MPN به دلیل نیاز به تجهیزات و مواد آزمایشگاهی، پرهزینه است.
زمان: انجام آزمایش MPN زمان بر است.
روش های جایگزین:
شمارش پلیت : این روش برای شمارش مستقیم باکتری ها استفاده می شود.
روش های مولکولی: روش های مولکولی مانند PCR برای شناسایی و شمارش باکتری ها به طور مستقیم از نمونه استفاده می شوند.
انتخاب روش مناسب:
انتخاب روش مناسب برای شمارش باکتری ها به عوامل مختلفی مانند نوع باکتری مورد نظر، دقت مورد نیاز، زمان و هزینه آزمایش بستگی دارد.
انواع مختلف آزمایش MPN:
آزمایش MPN سه لوله ای: این روش ساده ترین روش MPN است که در آن از سه لوله آزمایش برای هر رقت استفاده می شود.
پنج لوله ای: این روش دقیق تر از روش سه لوله ای است و در آن از پنج لوله آزمایش برای هر رقت استفاده می شود.
آزمایش MPN تائیدی: در این روش، پس از انجام آزمایش MPN اولیه، برای تائید وجود باکتری مورد نظر، آزمایش های تکمیلی انجام می شود.
آزمایش MPN کامل: در این روش، علاوه بر تائید وجود باکتری مورد نظر، نوع و مشخصات آن نیز تعیین می شود.
انتخاب نوع آزمایش MPN:
انتخاب نوع آزمایش MPN به عوامل مختلفی مانند دقت مورد نیاز، زمان و هزینه آزمایش بستگی دارد.
جدول زیر خلاصه ای از انواع آزمایش MPN را ارائه می دهد:
| نوع آزمایش | تعداد لوله های آزمایش | دقت | زمان | هزینه |
| MPN سه لوله ای | 3 | کم | کم | کم |
| MPN پنج لوله ای | 5 | متوسط | متوسط | متوسط |
| MPN تائیدی | 3 تا 5 | زیاد | زیاد | زیاد |
| MPN کامل | 5 تا 10 | خیلی زیاد | خیلی زیاد | خیلی زیاد |
