آزمون نقطه انجماد لبنیات (Freezing Point Tester) ، روشی برای تعیین کیفیت و خلوص شیر و سایر محصولات لبنی است.
این آزمون بر اساس این اصل است که هرچه مواد محلول در یک مایع بیشتر باشد، نقطه انجماد آن مایع پایین‌تر خواهد بود.
دلایل انجام آزمون:
کنترل کیفیت: صنایع لبنی از این آزمون برای نظارت بر فرآیندهای تولید و اطمینان از انطباق محصولات با استانداردهای کیفی استفاده می‌کنند.
تشخیص فساد: افزایش نقطه انجماد می‌تواند نشان‌دهنده فساد و رشد میکروبی در شیر باشد.
ارزیابی اصالت: این آزمون برای تشخیص شیر طبیعی از شیر تغلیظ شده یا رقیق شده به کار می‌رود.
تحقیقات و توسعه: در تحقیقات و توسعه محصولات لبنی جدید، از این آزمون برای بررسی تأثیر عوامل مختلف بر نقطه انجماد و خواص فیزیکی و شیمیایی محصولات استفاده می‌شود.
روش انجام آزمون:
روش‌های مختلفی برای انجام این آزمون وجود دارد، اما رایج‌ترین روش، استفاده از دستگاهی به نام کریوسکوپ است.
کریوسکوپ، نقطه انجماد نمونه را با اندازه گیری دمای شروع تشکیل کریستال‌های یخ تعیین می‌کند.
عدد نقطه انجماد شیر: -0.55 درجه سانتیگراد (31.09 درجه فارنهایت)
مراحل انجام آزمون:
نمونه شیر یا محصول لبنی را به دمای اتاق می‌رسانند.
نمونه را در کریوسکوپ قرار می‌دهند.
کریوسکوپ به تدریج دما را پایین می‌آورد.
دمای شروع تشکیل کریستال‌های یخ ثبت می‌شود.
نقطه انجماد نمونه با استفاده از یک منحنی استاندارد محاسبه می‌شود.
تفسیر نتایج:
نقطه انجماد طبیعی شیر حدود 0.55- درجه سانتیگراد است. اگر نقطه انجماد نمونه‌ای از شیر از این مقدار بیشتر باشد، نشان دهنده این است که به شیر آب اضافه شده است.
آزمون SPOT TEST یا غنی سازی در آرد
روش‌های جایگزین:
علاوه بر کریوسکوپ، روش‌های دیگری برای اندازه‌گیری نقطه انجماد وجود دارد، مانند:
روش نقطه انجماد ابر: این روش بر اساس اندازه‌گیری دمای تشکیل ابر یخ در نمونه است.
روش دیفرانسیل ترموگرافی: این روش با اندازه‌گیری تغییرات گرمای خالص نمونه در حین انجماد، نقطه انجماد را تعیین می‌کند.
عوامل موثر بر نقطه انجماد:
غلظت لاکتوز: لاکتوز، قندی است که به طور طبیعی در شیر وجود دارد و نقطه انجماد آن را پایین می‌آورد.
غلظت املاح: املاح موجود در شیر نیز می‌توانند نقطه انجماد آن را پایین بیاورند.
اسیدیته: اسیدیته شیر می‌تواند نقطه انجماد آن را کمی افزایش دهد.
مواد افزودنی: مواد افزودنی مانند شکر و چربی می‌توانند نقطه انجماد شیر را کمی کاهش دهند.
آزمون های میکروبی لبنیات
الکترود pH Sentix WTW SP
مزایای آزمون نقطه انجماد:
ساده و سریع: این آزمون به سرعت و به آسانی قابل انجام است.
دقیق: این آزمون می‌تواند نقطه انجماد را با دقت بالایی تعیین کند.
ارزان: این آزمون relatively inexpensive است.
معایب آزمون نقطه انجماد:
نیاز به تجهیزات تخصصی: برای انجام این آزمون به دستگاه کریوسکوپ نیاز است.
تأثیر عوامل دیگر: عواملی مانند آب اضافه شده می‌توانند بر نقطه انجماد شیر تأثیر بگذارند.
مثال:
در یک کارخانه لبنی، از آزمون نقطه انجماد برای بررسی کیفیت شیر خام ورودی استفاده می‌شود. اگر نقطه انجماد نمونه‌ای از شیر از حد مجاز پایین‌تر باشد، نشان‌دهنده رقیق شدن شیر با آب است. در این صورت، شیر مورد نظر برای مصارف انسانی تأیید نمی‌شود و به دامداری بازگردانده می‌شود.
روش ژربر در صنایع لبنی
نتیجه:
آزمون نقطه انجماد لبنیات، ابزاری قدرتمند در تضمین کیفیت و سلامت این محصولات است. با استفاده از این آزمون، می‌توان از تقلب، فساد و سایر مشکلات مرتبط با کیفیت محصولات لبنی جلوگیری کرد.
